Norveški Nobelov komtitet dodelio je nagradu za mir Međunarodnoj kampanji za ukidanje nuklearnog oružja (ICAN)
Tekst: Jovana Nikolić
Nobelovu nagradu za mir za 2017. godinu dobila je Međunarodna kampanja za ukidanje nuklearnog oružja (ICAN). Kako se navodi u saopštenju nagradu dobijaju ”za rad na skretanju pažnje na katastrofalne humanitarne posledice bilo kakve upotrebe nuklearnog oružja kao i za napore da se donese zakonska zabrana takvog oružja”.
ICAN je osnovana 2006. godine u Helsinkiju, a njeno formiranje su podstakli Međunarodni lekari za sprečavanje nuklearnog rata, koji su Nobelovu nagradu za mir dobili 1985. godine. Kampanju, čije je sedište u Ženevi, čine 468 organizacije iz 101 države.
Međunarodnim sporazumima od ranije je zabranjeno korišćenje kopnenih mina, kasetne municije i biološkog i hemijskog oružja, ali zabrana za korišćenje nuklearnog oružja je nedostajala. ICAN je pokrenula rasprave o pretnji koju ova vrsta oružja predstavalja, a najvažniji rezultat je Ugovor o zabrani nuklearmnog oružja koji je donet na sednici Ujedinjenih Nacija 7. jula 2017. godine. Zabrana će stupiti na snagu kada Ugovor potpiše 50 država i biće obavezujuća za sve zemlje članice sporazuma.
Za Ugovor o zabrani nuklearnog oružja glasale su 122 zemlje, Holandija je bila protiv, a Singapur uzdržan. Među zemljama koje su potpisale ugovor su Južnoafrička republika i Kazahstan, jedine zemlje koje su nekada imale nuklearno oružje ali su ga se dobrovoljno odrekle i demontirale. Ovim pravnim aktom se zabranjuje razvoj, tesitranje, proizvodnja, nabavka, posedovanje, prenos i upotreba nuklearnog oružja. Međutim, Norveški Nobelov komitet naglašava u saopštenju povodom dodele nagrade da sama zabrana neće pomoći, a osnovna prepreka je to što zemlje koje već imaju nuklearno oružje ili su njihove saveznice, ne podržavaju ovaj dokument.
Nobelov komitet dodaje da je ovogodišnja nagrada upravo poziv da sledeći korak obuhvati i ove države i da se pokrenu pregovori. Nešto stariji Ugovor o neširenju nuklearnog oružja iz 1970. godine potpisalo je pet država koje imaju ovu vrstu naoružanja, a to su SAD, Rusija, Velika Britanija, Francuska i Kina. Pored njih, zemlje za koje se zna da poseduju nuklearno oružje su Indija, Pakistan i Severna Koreja, dok ga Nemačka, Italija, Turska, Belgija i Holandija dele sa drugim državama.
Nuklearno oružje je do sada bilo dva puta upotrebljeno u ratu, oba puta u napadu Sjedinjenih Američkih Država na Japan u Drugom svetskom ratu, a od tada je više od 2000 puta testirano u različitim delovima sveta. Norveški komitet smatra da ICAN zadovoljava kriterijume koje je Nobel postavio za dodelu nagrade za mir, a to su promocija bratstva među narodima, unapređenje razoružanja i kontrole nad oružjem i održavanje kongresa za promociju mira.
Kampanju koja je devedeset osmi lauerat prestižne nagrade za mir podržavaju nobelovci Dezmond Tutu, Dalaj Lama i Džodi Vilijams, kao i ličnosti iz sveta pop-kulture poput Majkla Daglasa i Joko Ono.
 |
Svake godine, tokom prve nedelje oktobra u Stokholmu se dodeljuje pet prestižnih nagrada koje je svojim zaveštanjem uspostavio švedski naučnik Alfred Nobel. Nagrade se saopštavaju od ponedeljka do petka, uvek istim redom: medicina, fizika, hemija, književnost i mir. Prvog sledećeg ponedeljka objavljuje se i dodatna nagrada u Oslu, za ekonomiju. Kao i prethodnih godina, iz dana u dan, Elementarijum prati Nobelovu nedelju. |