Poznato je da je border koli „radoholičar“, dok bi vučjaci, s druge strane, dali život za one koje vole. Međutim, šta se nalazi u osnovi različitih osobina kod pasa?
Foto: Anđela Mrđa / pas Neli
Tekst: Anđela Mrđa
The Canine Behavioral Assessment & Research Questionnaire (C-BARQ) je test za procenu ličnosti pasa. S obzirom na to da su problemi u njihovom ponašanju široko prepoznati kao najznačajniji uzroci preranog uspavljivanja, izbacivanja iz kuće, zanemarivanja ili podvrgavanja surovoj dresuri i kaznama, ovaj test je najpre bio osmišljen da vlasnicima i profesionalnim dreserima pruži uvid u ozbiljnost problema u ponašanju psa.
Nakon odgovora na veliki broj pitanja o uobičajenim reakcijama i ponašanju psa u različitim situacijama, dobio bi se grafikon koji izražava nivo agresivnosti usmerene na nepoznate ljude, vlasnika, druge pse, ukućane… Potom, stepen plašljivosti od ljudi, drugih pasa, buke, saobraćaja, nesvakidašnjih situacija. Test pored toga meri i koliko je pas spreman da sluša vlasnika, uči nove komande, reaguje na spoljašnje stimuluse, ali i ignoriše one koji ga ometaju, traži pažnju i još mnoge druge.
Kada su prvi upitnici bili popunjeni još davne 2005. godine, autori testa nisu ni slutili da će do 2019. godine imati detaljne podatke o ponašanju preko 50.000 pasa, pripadnika čak 300 različitih rasa i njihovih mešavina.
Kako su velike baze podataka u današnje vreme ključ za brojna naučna otkrića, tako je i C-BARQ naučnicima omogućio da prvi put ustanove koja su to mesta na DNK psa odgovorna za agresivnost, poslušnost, aktivnost…
U najnovijoj studiji su tako Evan Meklin, sa Departmana za komparativnu psihologiju na Univerzitetu Arizona, i Noa Snajder-Makler, sa Univerziteta Vašington u Sijetlu, zajedno sa svojim kolegama, na osnovu podataka o ponašanju preko 17.000 pasa, pripadnika čak 101 različite vrste, i genetičkim podacima o različitim rasama, identifikovali 131 mesto na psećoj DNK, koje može pomoći u razumevanju 14 ključnih osobina pasa.
Kako navode u svom radu, brzo učenje komandi, odnosno sposobnost da budu dresirani, sklonost ka jurenju manjih životinja poput golubova, veverica i mačaka i agresivnost u odnosu na strance, su tri osobine sa najvišim stepenom naslednosti.
Zanimljivo je da su slični geni i kod ljudi zaduženi za, na primer, agresivnost, kao i to da je deo DNK koji je kod pasa povezan sa brzim učenjem novih komandi, kod ljudi, sa druge strane, povezan sa inteligencijom i obradom informacija.
Kako u radu navodi Meklin, „ovi nalazi nam ukazuju na to da se isti geni mogu naći u osnovi ponašanja različitih vrsta“. To znači da bi nas, kako navodi osnivač C-BARQ testa Džejms Serpel, geni odgovorni za anksioznost kod pasa mogli dovesti do istih gena odgovornih za ovakvo ponašanje i kod ljudi, što bi doprinelo boljem razumevanju i lečenju anksioznosti.
Međutim, treba napomenuti da se dobijeni rezultati ne odnose na osobine pasa na nivou rase, već se pojedinačno mogu javiti kod bilo kog psa s obzirom da su i genetički podaci i podaci o ponašanju korišćeni tokom istraživanja poticali od pasa različitih rasa.
Pored toga što je istraživanje pružilo izvrstan uvid u biološke osnove ponašanja pasa i naslednost određenih osobina, ono dodatno predstavlja i izvanredan model za dalja istraživanja o povezanosti gena i ponašanja, kako kod pasa tako i kod ljudi.