Nula nije oduvek smatrana brojem. U zapadnu civilizaciju uvodi je tek Fibonači sa knjigom Liber Abaci, koja sadrži hrabru istočnjačku ideju – da se i ništa može izbrojati
Tekst: S. Bubnjević
Leonardo iz Pize, u matematičkoj istoriji zapamćen kao Fibonači, predstavio je 1202. godine sasvim novi pogled na brojeve. U knjizi Liber Abaci, čije ime znači Knjiga o računanju, uveo je novi decimalni sistem zapisivanja brojeva pomoću deset simbola koje zovemo cifre.
Fibonači je do novog numeričkog sistema došao proučavanjem persijskih rukopisa i nazvao ga Modus Indorum, što znači indijski metod, mada se on danas ustaljeno naziva arapskim. Sa njim su se u Evropi prvi put pojavili jednocifreni i višecifreni arapski brojevi koji će vremenom istisnuti brojeve zapisane rimskim ciframa. A pored devet arapskih cifara 1,2… 9, u matematiku se tada ušunjala i deseta – nula, koja je označena kružićem 0.
Nula se tako prvi put na Zapadu javila kao broj koji prethodi jedinici, što danas smatramo sasvim prirodnim. No, ova vrsta matematičke apstrakcije predstavljala je u Fibonačijevo vreme hrabru istočnjačku ideju – da se i ništa može izbrojati.
Pre toga, u proračunima pomoću rimskih cifara nula se vekovima javljala kao nulla, što je značilo ništa, ali se nije smatrala brojem i zapisivala se kao reč. Na Istoku je nula bila uobičajena stvar već vekovima. Indijski matematičari su znali za nju još u 6. veku, a ideju je u 9. veku preuzeo persijski matemtičar Muhamed al Horezmi.
Fibonači, koji je u matematici poznat i po nizu koji nosi njegovo ime, nije sa lakoćom uveo novi sistem brojanja – oštro su mu se protivili takozvni abakisti. No, njihov tradicionalni rimski sistem nije opstao. Zahvaljujući tome, danas među brojevima imamo i nulu – koja deli svet pozitivnih i negativnih brojeva.
IDEJE
Koliko daleko stiže jedna dobra ideja? Ko je do nje prvi došao? Zašto i kako je postala tako rasprostranjena u svakodnevici? Saznajte više o malim stvarima koje su promenile svet.
Istražite tekstove iz rubrike IDEJE.