Uprkos neprestanim promenama u životnom okruženju, toplokrvni organizam kao što je čovek uspeva da održi svoju telesnu temperaturu u ograničenom opsegu od nekoliko stepeni Celzijusa
Tekst: Ivan Umeljić
Ako imamo u vidu da je temperatura tela, uz puls i disanje, glavni znak života, onda i ne čudi što je, od svih mogućih simptoma i znakova bolesti, upravo groznica privlačila najveću pažnju kroz istoriju medicine.
U početku je smatrana, ne kao danas simptomom bolesti, već samom bolešću, koja je kod običnog sveta izazivala ogroman strah. Verovalo se da je groznica kazna zlih duhova za naše grehe i siguran znak smrti. Ipak, klinički posmatrano, reč je samo o telesnoj temperaturi za jedan ili više stepeni Celzijusa višoj od proseka na mestu merenja temperature.
Na primer, opseg telesne temperature ispod pazuha koja se ne smatra groznicom iznosi 34,7-37,4 stepeni Celzijusa, što je u proseku 36,5 stepeni. Već stepen iznad ove srednje vrednosti je 37,5 stepeni, koja se smatra groznicom. Osim ove, u medicinskoj praksi u ovu kategoriju spadaju i sledeće temperature: ≥38 stepeni (ako se temperatura meri rektalno), ≥37,6 stepeni (oralna temperatura) i ≥37,6 (temperatura bubne opne).
Međutim, još u Antičkoj Grčkoj neki lekari uvideli su njene korisne efekte, što je preovlađujući stav i savremene medicine, a kao glavni razlozi najčešće se ističu dva argumenta. Prvi glasi da groznica ima dugu evolutivnu istoriju i da se javlja širom životinjskog carstva, čak i među gušterima, kornjačama, žabama, ribama, cvrčcima, škorpijama i insektima.
Drugi argument u prvi plan ističe činjenicu da je visoka temperatura ogroman energetski izdatak za organizam i da verovatno ne bi opstala tokom evolucije da nema nekakvo korisno dejstvo. Naime, kod ptica i sisara održavanje telesne temperature za dva ili tri stepena iznad proseka dovodi do 20 odsto veće potrošnje energije i, imajući to u vidu, malo je verovatno da bi groznica evoluirala ukoliko ne bi imala neku korisnu ulogu. I drugo, ako je već evoluirala, malo je verovatno da bi opstala kod tolikog broja životinjskih vrsta.
Primera radi, još početkom 20. veka, Karl Landsteiner otkrio je da groznica uništava bakteriju Treponema pallidum koja izaziva sifilis, a sedamdeset godina kasnije Metju Klager dokazao da čak i hladnokrvne životinje, kao što su gušteri, tragaju za toplijim mestom kada su zaražene.
Danas je široko prihvaćeno stanovište da je groznica evolutivni mehanizam kojim se organizam bori sa bakterijskim i virusnim infekcijama i da predstavlja rezultat aktivne i kontrolisane termoregulacije, te da je zbog toga treba razlikovati od slučajeva nekontrolisanog porasta temperature, kao u slučaju hipertermije.