Tragom uzbudljive vesti da se Univerzitet u Beogradu našao među 300 najboljih univerziteta, Elementarijum istražuje šta je zapravo Šangajska lista, kako se boduje i šta predstavlja
Tekst: Jovana Nikolić
Na Univerzitetu u Beogradu ne predaje, nije zaposlen, niti je ikada studirao ijedan dobitnik Nobelove nagrade. Takođe, nijedan laureat prestižne Fildsove medalje. Godišnje se na univerzitetu koji školuje oko 90.000 studenata i najveća je visokoškolska ustanova u regionu, objavi manje od deset radova u prestižnim časopisima Science i Nature. No, uprkos tome, mada na svetu postoji više od 25.000 univerziteta, Univerzitet u Beogradu se ove godine ponovo našao na prestižnoj Šangajskoj listi od 500 univerziteta. I ne samo to, već je među najboljih 300, u istoj grupi sa Univerzitetom iz Bolonje.
Naime, Univerzitet u Beogradu se na Akademskoj listi svetskih univerziteta (The 2016 Academic Ranking of World Universities), kako se zvanično naziva Šangajska lista, za 2016. godinu nalazi između 201. i 300. mesta, čime je postigao istorijski rezultat, popravljajući značajno svoju poziciju u odnosu na prethodne godine. U prethodne tri godine bio je između 301. i 400. mesta, a 2012. godine, kada je prvi put ušao na ovu listu, nalazio se između 401. i 500. mesta.
Kako je do toga došlo? Gde leži skrivena snaga Univerziteta u Beogradu? Šta se zapravo boduje i kako se rangiraju univerziteti na Šangajskoj listi?
Šangajsku listu najboljih univerziteta u svetu svake godine objavljuje univerzitet Ciao Tong iz Šangaja i to tako što ocenjuje više od 1200 univerziteta, a na listi se pojavljuje samo 500 najboljih. Univerziteti koji zauzimaju prvih 100 mesta su rangirani, a ostali se dele u četri grupe (od 101. do 200. mesta, od 201. do 300. mesta, od 301. do 400. mesta i od 401. do 500. mesta). U grupi od 100 univerziteta nema rangiranja već se spisak objavljuje po abecednom redu, tako da se tačna pozicija Beogradskog univerziteta ne zna, već samo grupa u kojoj se nalazi. U istoj grupi ove godine su između ostalih i Univerzitet Florida, Univerzitet u Milanu, Univerzitet u Bolonji i Univerzitet u Hamburgu.
Šangajska lista je prvi put objavljena 2003. godine, ali je njena istorija ipak nešto duža. Studije o najboljim svetskim univerzitetima na Ciao Tongu počele su osnivanjem Instituta za visoko obrazovanje, 1985. godine. Prvo ovakvo istraživanje je objavljeno 1993. godine na kineskom jeziku, a uredio ga je tadašnji direktor Instituta, profesor Ai Zu Tao. Sadašnji direktor je profesor Nian Cai Liu, a današnji Centar za najbolje svetske univerzitete (Center for World-Class Universities) je 2005. godine proglašen strateškom istraživačkom jedinicom kineskog Ministarstva obrazovanja.
Centar je započeo objavljivanje Šangajske liste sa namerom koja je bila lokalnog karaktera. Cilj je bilo utvrđivanje položaja koji zauzimaju ugledni kineski univerziteti u odnosu na univerzitete iz celog sveta. Međutim, lista je vrlo brzo privukla veliku pažnju zbog svoje metodologije koja je stabilna i transparentna, pa svake godine dobar položaj na ovoj listi predstavlja veliki uspeh za univerzitete širom sveta
Danas Šangajska lista univerzitete rangira po šest kriterijuma: po broju zaposlenih i bivših studenata koji su dobitnici Nobelove nagrade i Fildsove medalje, po broju visokocitrianih istraživača na osnovu Tomson Rojters liste, po broju radova objavljenih u časopisima Nature i Science, po broju radova indeksiranih u Science Citation Index – Expanded i Social Sciences Citation Index i po akademskom učinku po zaposlenom, odnosno rezultat prethodnih indikatora se deli sa brojem akademskog osoblja.
Zahvaljujući tome, Nobelova nagrada i Fildsova medalja mogu doneti veliki broj bodova, a najveći broj dobijaju laureati iz prethodnih pet godina, a zatim sve manje bodova što je više vremena prošlo od nagrade. Ako, kao u slučaju Univerziteta u Beogradu, nema dobitnika najprestižnijih nagrada, pozicija na Šangajskoj listi zavisi pre svega od citiranosti istraživača i objavljenih radova. Kada je u pitanju visoka citiranost istraživača, uzima se u obzir 21 tematska kategorija, a posmatra se lista iz decembra prethodne godine. Indeksiranost radova se takođe posmatra po listi iz prethodne godine, dok se na listi za 2016. godinu broj članaka u časopisima Nature i Science računa za period od 2011. do 2015. godine.
Po svemu sudeći, najboljoj poziciji do sada Beogradskog univerziteta doprineli su citiranost domaćih naučnika i naučni radovi objavljeni u uglednim časopisima. Kako je za beogradske medije rekao rektor Beogradskog univerziteta, Vladimir Bumbaširević, naučnici sa ovog univerziteta objavili su četiri rada u časopisu Nature i jedan rad u časopisu Science.
Kao zamereke Šangajskoj listi najčešće se navodi to da države sa razvijenijom kulturom engleskog jezika imaju i bolje rezultate za citiranost, kao i da nije previše prostora ostavljeno društvenim i humanističkim naukama.
Četranaestu godinu za redom, Univerzitet Harvard zauzima prvo mesto, a među najboljih 20 je čak 15 univerziteta iz Sjedinjenih Američkih Država, dok su četiri iz Evrope (od toga su tri britanska), a jedan iz Azije. Od prvih 20 univerziteta na ovogodišnjoj Šangajskoj listi, 9 je zauzelo istu poziciju kao prošle godine, dok se 9 pomerilo za jedno mesto, a najviše je napredovao Oksfordski univerzitet koji se sa desetog pomerio na sedmo mesto.
Od ukupno 500 univerziteta, 204 su iz Evrope dok je samo 5 univerziteta iz Afrike našlo svoje mesto na ovoj listi. Mada se u Kini rangira, kineski univerziteti se sve do ove godine nisu našli među prvih 100, a ove godine su tako visoko mesto zauzela dva univerziteta – Sinhua (58.) i Peking (71.). Najuspešnija država su SAD sa 137 univerziteta među 500 najboljih, a slede ih Velika Britanija sa 37 i Japan sa 16.
Najuspešniji univerziteti iz kontinentalne Evrope su Švajcarski federalni institut za tehnologiju u Cirihu (19. mesto), Univerzitet u Kopenhagenu (31. mesto) i francuski Pjer i Marija Kiri Univerzitet (39. mesto). Među istočnoevropskim univerzitetima, Beogradski se nalazi na trećem mestu, odmah posle Moskovskog (87. mesto) i Karlovog univerziteta u Pragu (201-300).
Pored beogradskog, samo još dva univerziteta iz našeg šireg regiona su ušla na listu najboljih 500 – Univerzitet u Ljubljani i Sveučilište u Zagrebu. Oba univerziteta se nalaze u grupi od 401. do 500. mesta, što je za Zagreb dobra vest s obzirom da se prošle godine nije našao na Šangajskoj listi, dok je Ljubljana zadržala istu poziciju.