Doktorat stručne saradnice CPN-a Dubravke Vejnović predstavlja značajan doprinos personalizaciji terapije u lečenju reumatoidnog artritisa koji pogađa jedan odsto svetske populacije
Dubravka Vejnović, molekularni biolog – genetičar i stručna saradnica za međunarodnu saradnju Centra za promociju nauke, 6. juna 2017. godine, na Biološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu odbranila je doktorsku tezu pod nazivom „Povezanost polimorfizama gena koji kodiraju enzime folatnog ciklusa sa efikasnošću i toksičnošću metotreksata kod pacijenata sa reumatoidnim artritisom“ iz oblasti farmakogenetike, i time stekla zvanje doktora nauka.
Rezultati ovog istraživanja predstavljaju značajan doprinos personalizaciji terapije u lečenju reumatoidnog artritisa, bolesti koja pogađa oko jedan odsto svetskog stanovništva i koja dovodi do progresivnih deformacija, kao i velikog socioekonomskog tereta za pojedinca i društvo u celini.
Višegodišnje istraživanje sprovela je na Institutu za humanu genetiku Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, a u saradnji sa Institutom za reumatologiju pod mentorstvom prof. dr Biljane Jekić sa Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu i prof. dr Sofije Pavković Lučić sa Biološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
U studiju su bila uključena čak 243 pacijenta sa reumatoidnim artritisom koji su primali terapiju metotreksatom, lekom koji spada u grupu folatnih analoga, a osim za tretiranje autoimunih bolesti (RA, Kronova bolest, psorijaza) koristi se i za lečenje određenih vrsta kancera.
Međutim, samo 40 do 60 odsto pacijenata pokazuje dobar odgovor na terapiju, dok je 10 do 30 odsto njih prinuđeno da prekine lečenje usled toksičnih efekata ovog leka.
Dubravka i njen istraživački tim analizirali su gene koji su ključni za metabolizam leka – gene za transporterske molekule, zatim ciljne molekule na koje lek deluje i enzime uključene u metabolisanje leka.
Otkrivene su čak dve genetičke varijacije (polimorfizma) u glavnom promotorskom regionu gena DHFR koji kodira enzim dihidrofolat reduktazu, jedan od glavnih ciljnih molekula na koje lek metotreksat deluje, a koji mogu delovati protektivno u smislu opšte toksičnosti leka kao i u smislu toksičnih efekata na jetru.
Takođe, analizirani su i polimorfizmi u genima RFC-1, MTHFR i MTHFD-1, ali značajan doprinos ovih varijanti u smislu uticaja na terapiju nije uočen.
Ovo je prvo istraživanje koje se bavilo ispitivanjem polimorfizama C35T I 63/91 u DHFR genu u odnosu na terapijski odgovor na metotreksat.
Očekuje se da dobijeni rezultati budu uključeni u novi farmakogenetički model za predviđanje i optimizaciju terapije metotreksatom kod pacijenata sa reumatoidnim artritisom i da nađu kliničku primenu.
Dr Dubravka Vejnović je takođe angažovana kao nezavisni ekspert za etičku procenu istraživanja u programu Horizont 2020 Evropske komisije, a odnedavno i kao naučni evaluator projekata u istom programu.