Stojković radi u veoma konkurentnoj oblasti – proučava gravitaciju, kosmologiju i fiziku elementarnih čestica
Tekst: Marija Vidić
Prestižnu nagradu „Marko Jarić“ za 2011. godinu, koju domaći naučnici zovu i „srpska Nobelova nagrada za fiziku“, dobio je prof. dr Dejan Stojković.
Stojković radi u veoma konkurentnoj oblasti – proučava gravitaciju, kosmologiju, fiziku elementarnih čestica, crne rupe, astrofiziku… Razumevanje misterije svemira je za njega, kako je ranije govorio, bio dečački san. Iako je dugo u inostranstvu, redovno dolazi u Srbiju i drži predavanja iz ove oblasti, pa je došao i po nagradu „Marko Jarić“.
Stojkovića su za nagradu nominovale kolege sa Instituta za fiziku, gde je magistrirao. Stojković je, inače, kao prvi u generaciji, diplomirao 1994. na Fizičkom fakultetu u Beogradu, a doktorirao je 2001. na Univerzitetu u Klivlendu (Case Western Reserve), u Sjedinjenim Američkim Dražavama, na kom postoji prestižna grupa za kosmologiju. Dobio je dva postdoktorska radna mesta, na Univerzitetu Alberta u Edmontonu i na Univerzitetu Mičigen u An Arboru. Prva profesura Stojkoviću je ponuđena na univerzitetu gde je i doktorirao, a 2007. prešao je na Državni univerzitet Njujorka u Bafalu (SUNY), gde i sada predaje.
Jedan od njegovih najznačajnijih i vrlo citiranih radova je “Quantum radiation from a five-dimensional rotating black hole” („Kvantna radijacija iz petodimenzijalnih rotirajućih crnih rupa“), objavljen u prestižnom časopisu “Physical Review” 2003. godine. Jednako zanimljiv bio je i rad “Homogeneity, flatness and large extra dimensions”, objavljen 2001. godine u časopisu “Physical Review Letters”. U ovom radu predstavio je rešenja koja je sa kolegama Glenom Starkmanom i Makom Trodenom pronašao za složene kosmološke probleme u kontekstu teorija sa više dimenzija.
Međutim, prema uticaju koji je izvršio na svetsku nauku, ubedljivo najpoznatiji Stojkovićev rad je “Electroweak stars: how nature may capitalize on the standard model’s ultimate fuel”, takođe objavljen u “Physical Review Letters”. U ovom radu se predviđa postojanje nove klase zvezda koje su nazvali „elektroslabim zvezdama“, o čemu su izvestili najprestižniji svetski naučni časopisi.
Fond „Prof. dr Marko Jarić“ osnovan je u junu 1998. godine kako bi se sačuvalo sećanje na uglednog američkog profesora fizike srpskog porekla Marka Jarića (1952–1997). Fond je pokrenut godinu dana nakon Jarićeve smrti i od tada za izuzetne naučne rezultate dodeljuje nagrade najuspešnijim fizičarima u Srbiji, ali i širom dijaspore.
Dobitnici nagrada Fonda „Prof. dr Marko Jarić“
1998. Ivan Božović, Nacionalna laboratorija Brukhejvn, SAD
1999. Nikola Konjević, Fizički fakultet u Beograd, Srbija
2000. Miodrag Kulić, Univerzitet „Gete“, Frankfurt na Majni, Nemačka
2001. Leonardo Golubović, Univerzitet Vest Virdžinija, SAD
2002 – bez nagrađenih
2003 – bez nagrađenih
2004. Nemanja Kaloper, Univerzitet u Kaliforniji, SAD, i Zoran Petrović, Institut za fiziku u Beogradu, Srbija
2005. Milan Damnjanović, Fizički fakultet u Beogradu, Srbija
2006. Bosiljka Tadić, Institut „Jožef Stefan“, Slovenija
2007. Zoran Radović, Fizički fakultet u Beogradu, Srbija, i Ljiljana Dobrosavljević-Grujić, Institut za fiziku u Beogradu, Srbija
2008. Vladimir Dobrosavljević, Državni univerzitet u Floridi, SAD
2009. Čedomir Petrović, Nacionalna laboratorija Brukhejvn, SAD
2010. Vlatko Vedral, Univerzitet Oksford, Velika Britanija
2011. Dejan Stojković, Državni univerzitet Njujorka u Bafalu, SAD