U džunglama Bornea otkriven je pećinski crtež star barem 40.000 godina, na kojem je prikazana neobična životinja nalik kravi
Ilustracija: Wikipedia
Tekst: Đorđe Petrović
Na zidu pećine sakrivene duboko u džunglama indonežanskog Bornea nalazi se crtež životinje debelog tela i tankih nogu – neka vrste divlje stoke – nacrtan crvenkastim okerom. Iz današnjeg ugla posmatrano, ovaj crtež izgleda kao dečja škrabotina, međutim, kada se navede da je nacrtan pre barem 40.000 godina – postaje jasno kolika je njegova vrednost.
„Ovo je najstariji figurativni pećinski crtež na svetu“, kaže Maksim Ober, arheolog sa Univerziteta Grifit u Australiji i koautor ove studije, objavljene u časopisu Nature. „Neverovatno je videti tako nešto. Kao da ste otvorili mali prozor u prošlost.“
Crtanje životinja, iako dostignuće samo po sebi, možda je bilo samo prelaz ka ilustrovanju drugih aspekata ljudskog iskustva, uključujući lov i ples. „U početku, ljudi su stvarali figurativne crteže velikih životinja, a kasnije su počeli da predstavljaju ljudski svet“, navodi Ober.
Na zidovima ove krečnjačke pećine, pored pomenutog, nalaze se još brojni drugi primitivni crteži životinja, ljudi, otisaka šake i za njih su istraživači znali još sredinom devedesetih godina prošlog veka. Sve dosad, problem je bio kako odrediti kada su nastali ovi crteži, naročito jer se stiče utisak da su nastajali u fazama.
Tokom nekoliko desetina hiljada godina, koje su prošle otkad su ovi crteži naškrabani na zidove pećine, preko njih se formirao sloj krečnjaka. Naučnici su otkrili da se najpreciznije procene o starosti crteža mogu dobiti struganjem uzorka sa ovog krečnjačkog sloja i njegovom analizom pomoću radioaktivnog datiranja. Rezultati ukazuju da je spomenuti crtež star najmanje 40.000 godina. Podsetimo, najstarijom predstavom životinje na svetu prethodno je smatran crtež babiruse – životinje koja pripada porodici svinja – sa indonežanskog ostrva Sulavesi, koji je nastao pre 35.400 godina.
Istraživači su pronalazili i starije ljudske crteže – recimo u Južnoj Africi je nedavno pronađen jedan od pre 73.000 godina – ali u pitanju su bile apstraktne šare, kao što su ukrštene linije. Ipak, zaokret ka figurativnoj umetnosti predstavlja važnu promenu u načinu na koji su ljudi mislili o svetu oko sebe – i verovatno o sebi samima.
Zanimljivo je da se u Evropi otprilike u istom vremenskom periodu javljaju prvi crteži i skulpture životinja. Najstarija skulptura pronađena je na jugu Nemačke i predstavlja čoveka sa glavom lava. Napravljena je od slonovače i smatra se da je stara oko 38.000 godina. Naučnici su takođe pronašli figure konja, ptica i ljudi, približne starosti kao i crtež sa ostrva Sulavesi.
Drugi crtež iz pećine sa Bornea, na kojem su tamnoljubičastim pigmentom predstavljeni ljudi „čiča gliše“ dok izvode neku vrstu šamanskog plesa, smatra se da je star oko 20.000 godina. Međutim, nastanak ovog crteža takođe vremenski koincidira sa nastankom sličnih crteža koji predstavljaju ljude po zidovima pećina i praistorijskim lokalitetima širom Evrope.
Sva ova otkrića demonstriraju da su drevni ljudi, na neki čudesan način, napravili ovaj stvaralački prelaz – maltene u isto vreme – na mestima koja su udaljena jedna od drugih hiljadama kilometara i nalaze se na potpuno suprotnim stranama sveta. Ali na pitanja kako i zašto je došlo do toga, ko je autor ovih crteža i šta oni znače – naučnici još nemaju jasne odgovore.