Kakve namere se kriju iza severnokorejskog testiranja dalekometnog raketnog naoružanja?
Tekst: Boris Klobučar
Krajem aprila 2017. godine mediji su ponovo brujali o Severnoj Koreji i novom testu dalekometnog raketnog naoružanja, koji je, kako prenosi između ostalih i New York Times, završio neslavno. Južnokorejski izvori navode kako je dalekometna raketa dostigla visinu od 70 kilometara ali ne prenose dalje podatke osim neuspeha raketne probe.
S druge strane, severnokorejska propaganda veliča oružanu moć svoje zemlje na čelu sa vođom Kim-Džong Unom, koju je demonstrirao na velikoj vojnoj paradi ranije istog meseca. Ovo je bila deveta proba dalekosežnih raketa samo ove godine. Iako dalekosežne rakete same po sebi jesu pretnja ali ne globalna, ono što zabrinjava čitavu planetu jeste nuklearni program koji bi u kombinaciji sa raketama dugog dometa mogao značiti katastrofu za čitavu planetu.
Za početak nuklearnog programa Severne Koreje mogla bi se odabrati 1962. godina, skoro deceniju nakon Korejskog rata i sitnijih konflikata zemalja u regionu u procesu velike fortifikacije i jačanja vojne sile zemlje. Svet je podeljen u blokove sukobljene u hladnom ratu, a Severna Koreja započinje takozvani miroljubivi program pripreme nuklearnih zdanja uz pomoć Sovjetskog Saveza, koji je obučavao korejske naučnike. Sledeće godine nastao je najveći centar za nuklearna istraživanja u zemlji, Jongbjon.
Porastom broja zemalja sa nuklearnim naoružanjem, 1985. napravljen je dogovor o prestanku uvećanja količine nuklearnog oružja (Nuclear Proliferation Treaty), sa svim zemljama koje su posedovale nuklearno naoružanje, među njima i Sevena Koreja. Međutim, već devedesetih godina otpočele su optužbe da je Severna Koreja pokušala da dođe do nuklearnih programa drugih zemalja, i sumnje da severnokoreanci ne poštuju dogovor. Sredinom 2002. godine, Pakistan je objavio kako Severna Koreja od 90-ih godina ima pakistanski nuklearni program, a 2003. godine ona izlazi iz sporazuma o smanjenju zaliha nuklearnog naoružanja i navodno započinje obogaćivanje uranijuma.
Od tada do danas, Severna Koreja je, prema njihovim navodima, napravila pet testova nuklearnog naoružanja, kao i više od 60 testiranja raketnog naoružanja. Poslednja dva testa nuklearnog naoružanja bila su 2016. godine, od kojih je januarski, po tvrdnjama iz Pjongjanga, bila proba hidrogenske bombe.
Naziv “nuklearna” ilustruje poreklo energije koja čini eksploziju. Procesi u samom jezgru atoma oslobađaju ogromne količine energije u nekontrolisanoj lančanoj reakciji. Postoje dva procesa u jezgru atoma koja oslobađaju ovakve količine energije. Jedna je nuklearna fisija, odnosno raspadanje nestabilnih radioaktivnih jezgara na lakša, uz oslobađanje gama fotona i ogromne količine energije.
Fisione bombe se nazivaju atomske bombe jer su bile prve koje koriste jezgra atoma kao izvor. Fisioni materijal, najčešće obogaćeni uranijum ili plutonijum, sabija se na kritične mase, čime se započinje lančana reakcija raspadanja velikog broja radioaktivnih atoma. Najčešći metodi za postizanje kritične masu su ili termalne ili hemijske eksplozije čime se postižu visoke temperature, odnosno pritisci.
Fuziona oružja oslanjaju se na donekle suprotne procese atomskih jezgara, spajanja dva jezgra atoma u jedno, čime se oslobađa mnogo veća količina energije nego kod atomske bombe. Ovo su takozvane hidrogenske bombe, koji se oslanjaju na fuzione reakcije izotopa vodonika (odatle naziv) – deuterijuma i tricijuma.
Poređenja radi, Sovjetska najveća hidrogenska bomba “pakovala” je energiju od 50 megatona, dok je snažna atomska bomba bačena na Hirošimu 1945. godine ”nosila” oko 15 megatona. Da bi postigao proces nuklearne fuzije mora se i uložiti mnogo energije u kontejnere deuterijuma i tricijuma. Interesantno je da se ove energije postižu najčešće fisionim procesima, pa za jednu fuzionu eksploziju praktično potrebna je mala atomska bomba unutar fuzionog materijala.
Sajt organizacije za nuklearnu pretnju (Nuclear Test Initiative), upozorava na navodno nuklearno bogatstvo Severne Koreje. Prema ovom izvoru, Severna Koreja poseduje rakete kratkog i srednjeg dometa, i sredstva da proizvodi obogaćeni uranijum, glavno “gorivo” za atomske eksplozije. Pored toga, navodi na sajtu upozoravaju i na mogući spektar biološkog i hemijskog oružja.
I dok razni stručnjaci spekulišu o tome koliko je ovih testova zapravo bilo uspešno i koliko je (ili nije) bogat severnokorejski nuklearni program, u pomenutom dnevnom listu New York Times je 2. maja osvanula vest da je američki protivraketni sistem visoke tehnologije u Južnoj Koreji postao operativan.