Podrum zgrade Hemijskog fakulteta, koji se sada sanira, kao deo važnog projekta obnove naučne infrastrukture, nekada je imao drugu namenu
Piše: Marija Vidić
Najzad se, zahvaljujući sredstvima Evropske investicione banke, rekonstruiše trošni podrum zgrade Hemijskog fakulteta na Studentskom trgu, gde je dom više fakulteta Univerziteta u Beogradu, a koji je već dugo izazivao pažnju i zabrinutost. Samo ovo mesto ima zanimljivu, gotovo neverovatnu istoriju.
Naime, pre jednog veka, na mestu koje smo decenijama znali kao zgradu PMF-a, beogradskog Prirodno-matematičkog fakulteta, nalazio se ni manje ni više nego – zatvor. Na sadašnjoj lokaciji Hemijskog fakulteta bila je Glavna policija. Malo iznad, na Studentskom trgu, koji leži na arheološkim ostacima drevnog Singidunuma, nalazila se Velika pijaca, koja je tu postojala sve do sredine dvadesetih godina prošlog veka.
U podrumu zgrade Glavne policije postojao je pomenuti zatvor: nekoliko ćelija od kojih su najveću zvali Glavnjača. Ova, kako joj ime kaže, glavna „ćorka“ bila je prilično velika za tadašnje uslove, površine oko 25 kvadratnih metara, i mogla je, prema svedočenju jednog od onih koji su tu proveli noć, da primi čak 100 pritvorenika koji su stajali ili ležali gusto zbijeni jedan do drugog. Glavnjača je bila mračna, vlažna i zagušljiva, prepuna buva i miševa, a spavalo se na drvenim daskama koje su postavljene u određenom delu prostorije i jeo se jedan crni hleb dnevno.
Godine promena
Kasnije, zbog veoma loših uslova, ovaj prostor je prestao da služi kao pritvor, pa su umesto pritvorenika u Glavnjaču dovođeni zatvorenici na kažnjavanje, a tu su boravili i osuđenici na smrt. U aprilskom bombardovanju 1941. godine zgrada je srušena, a zatvor u podrumu je bio toliko oštećen da se više nije upotrebljavao. Tokom 1942. preseljen je na novu adresu, u Takovsku ulicu. Zgradu na Studentskom trgu, koji se do 1946. godine zvao Kraljev trg, tokom okupacije adaptirali su i koristili Nemci, ali od nje nisu napravili zatvor.
No, posle rata ponovo joj se vratila glavna namena. Ovog puta nije je koristila beogradska policija, već Ozna, odnosno Udba, a reputacija joj se nimalo nije popravila. Glavnjača je postojala i izazivala strah kroz pet režima, sve do sredine pedesetih godina, kada je srušena.
Nova istorija
Sudbina ovog mesta se još jednom iz temelja promenila kada je na tom mestu, 1954. godine, prema projektu arhitekata Aleksandra Sekulića i Đorđa Stefanovića izgrađena današnja zgrada u koju su se uselili naučnici i profesori. Nedavno je počela sanacija nekadašnje Glavnjače, gde su sada temelji zgrade Prirodno-matematičkog, odnosno Hemijskog fakulteta.
Naime, zbog prirode tla i načina gradnje, posle više od pola veka postojanja ove zgrade, došlo je do većeg neravnomernog sleganja koje uzrokuje oštećenja na objektu. Osim toga, u podrumskim prostorijama je previše vlage, uobičajene i za Glavnjaču.
U postupak rekonstrukcije se zvanično ušlo jesenas. Ona se obavlja preko Jedinice za upravljanje projektom, finansira sredstvima Evropske investicione banke, a glavni projekat sanacije je izradio Građevinski fakultet. Trenutno su u završnoj fazi pripremni radovi: radnici su iskopali jame ispod temelja zgrade i izvršili probno utiskivanje šipova, koji će pomoći da zgrada prestane da se sleže. Očekuje se da će čitav posao biti završen u septembru 2012. godine.
Priče o projektima
Sredstvima Evropske investicione banke, u Srbiji se trenutno realizuje šest projekata izgradnje naučne infrastrukture. Sprovođenje ovih poduhvata koji mogu da utiču na budućnost nauke u Srbiji prati Jedinica za upravljanje projektom, čiji rad na Elementarijumu predstavljamo kroz zanimljive priče iz pozadine građevinskih radova, planova i tendera.